Το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου είναι ένας από τους κορυφαίους πολιτιστικούς οργανισμούς της Ελλάδας και ένα από τα παλαιότερα και μακροβιότερα φεστιβάλ στην Ευρώπη καθώς πραγματοποιείται αδιάλειπτα εδώ και 67 χρόνια. Μέχρι το 2005, οι εκδηλώσεις του Φεστιβάλ λάμβαναν χώρα αποκλειστικά στο Ωδείο του Ηρώδου Αττικού και στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου.

Το καλοκαίρι του 2006, πέντε νέες θεατρικές σκηνές άρχισαν να λειτουργούν στον βιομηχανικό χώρο της Πειραιώς 260 (ένα πρώην εργοστάσιο επίπλων μαζικής παραγωγής) ο οποίος έκτοτε αναδείχθηκε σε σημαντική αφετηρία παρουσίασης παραστάσεων σύγχρονου θεάτρου, χορού και πολυμέσων και ουσιαστικό σημείο αναφοράς και συνάθροισης για το θεατρικό κοινό.

Καθώς βρίσκεται στην διαδρομή που συνδέει την «πόλη» (Αθήνα) και το «λιμάνι» (Πειραιάς) και ανάμεσα σε βιομηχανικά κτίρια και αποθήκες, τα τελευταία δεκαέξι χρόνια ο χώρος Πειραιώς 260 έχει καθιερωθεί όχι μόνο ως ένας προορισμός στον οποίο παρακολουθείς αλλά, κυρίως, ένα μέρος στο οποίο καταλήγεις, συναναστρέφεσαι με άλλους και συνυπάρχεις μαζί τους ανεξαρτήτως τάξης, προέλευσης και κοινωνικής θέσης.

Τον Μάρτιο του 2020, λόγω της πανδημίας του Covid, όλοι οι θεατρικοί χώροι στην Ελλάδα έκλεισαν επ’ αόριστον βάσει νόμου. Το καλοκαίρι του ίδιου έτους παραστάσεις επιτράπηκαν αποκλειστικά σε ανοιχτούς χώρους και για σύντομο διάστημα. Ως εκ τούτου, η Πειραιώς 260 και οι βιομηχανικοί, εσωτερικοί (και κλιματιζόμενοι) χώροι της παρέμειναν σιωπηλοί επιφέροντας άλλο ένα πλήγμα στην έννοια της κοινωνικής συνάθροισης.

Με εξαίρεση τον Οκτώβριο του 2020 -όταν επιτράπηκε η λειτουργία των κλειστών χώρων παραστάσεων- όλοι παρέμειναν ανενεργοί έως τον Ιούνιο του 2021. Για το καλοκαίρι του 2021 επιτράπηκε η λειτουργία των ανοιχτών μόνο θεάτρων.

Η προοπτική η Πειραιώς 260 με τους εσωτερικούς και στεγασμένους χώρους της να παραμείνει εκτός λειτουργίας για δεύτερο καλοκαίρι στη σειρά ήταν εκτός συζήτησης. Έπρεπε να βρεθεί μια «λύση»…

Μετά από μια περίοδο αλλεπάλληλων λοκντάουν και περιορισμών, η ανάγκη της συνάθροισης και της αδιαμεσολάβητης κοινωνικής συναναστροφής ήταν εντονότερη από ποτέ. Η Πειραιώς 260 έπρεπε να επινοηθεί εκ νέου ως ένα μέρος ζωντανών συναθροίσεων. Η λύση ήταν ευκολότερη από όσο θα μπορούσε κάποιος να φανταστεί: δύο από τους χώρους παραστάσεων έπρεπε να προσαρμοστούν κατά τέτοιο τρόπο που θα τους χαρακτήριζε ανοιχτούς, εξασφαλίζοντας έτσι την άδεια λειτουργίας τους.

Και σε τι ακριβώς συνίστατο η προσαρμογή τους;

Κατά παράδοξο τρόπο, ήταν οι οροφές τους που τούς καθιστούσαν εσωτερικούς. Όταν δεν υπάρχει οροφή, ένας χώρος μπορεί να θεωρηθεί ανοιχτός, ειδικά δε σε αυτή τη μοναδική κατάσταση-απόρροια του Covid όπου το κύριο ζήτημα ήταν η ελεύθερη ροή καθαρού αέρα για το κοινό.

Επιλέχθηκαν δύο χώροι, ένα μεγάλος (Χώρος Δ) όπου η δημιουργία ενός συστήματος συρόμενης οροφής εξασφάλισε τον φυσικό αερισμό, κι ένας μικρότερος (Χώρος Ε) ο οποίος μετά την ολοκληρωτική αφαίρεση της οροφής πάνω από τις κερκίδες του κοινού μετατράπηκε μόνιμα σε ανοιχτό χώρο. Ταυτόχρονα, οι σκηνές και η τεχνική υποστήριξή τους παρέμειναν στεγασμένες, διατηρώντας τον σκηνικό εξοπλισμό άθικτο και προστατευόμενο, ενώ παράλληλα επέτρεπαν παραστάσεις που είχαν σχεδιαστεί για εσωτερικούς χώρους ως προς τις τεχνικές τους απαιτήσεις.

Τον Ιούνιο του 2021, αυτός ο θεμελιώδης για το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου χώρος ζωντάνεψε και πάλι. Ένα εκτενές πρόγραμμα που παρουσιάστηκε από τον Ιούνιο μέχρι τον Σεπτέμβριο και ουσιαστικά περιελάμβανε πολλές από τις παραστάσεις που είχαν ακυρωθεί το 2020 έδωσε στους Αθηναίους την πολυπόθητη ευκαιρία να συναθροιστούν και να συναναστραφούν μεταξύ τους ζωντανά, ενώ επέστρεψε στην πόλη ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά κέντρα της αποδεικνύοντας ότι κάθε πρόβλημα έχει τη λύση του.

Το κείμενο αποτελεί μέρος του βίντεο που παρουσιάστηκε στην ενότη- τα Performance Space στην PQ23.

Φωτογραφίες
Κωνσταντίνος Ζαμάνης, Χρήστος Περζός, Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου